7 راه برای تقویت مهارت لیسنینگ

"از گام‌های طبیعت الهام بگیر، راز طبیعت صبوریه"-رالف والدو امرسون

یه اتفاق معمول و متداول در کلاس‌های زبان اینه که دانش‌آموزی گله کنه از اینکه علیرغم تمام تلاشش هنوز مهارت لیسنینگش مطلوب نیست و تاکید اصلیش هم روی این نکته س که: "چقدر نِیتیوها سریع حرف میزنن!" و وقتی اساتید از این زبان‌آموزها می‌پرسن که چجوری تمرین می‌کنن، معمولا جوابشون اینه:"با دیدن فیلم و ویدیو."

اما مشکل اصلی چیه؟ اینکه از خودمون توقع داریم در زمان کوتاه به شکل معجزه‌آسایی پیشرفت کنیم. از خودمون انتظار داریم مکالمات پیچیده‌ای که توسط نِیتیوهای اون زبان صورت می‌گیرهرو کامل متوجه شیم و اگه این اتفاق نیافته سرخورده می‌شیم. خب همراه ما باشین تا ببینین چطور بدون سرخورده شدن می‌تونین این مهارت مهم رو در خودتون تقویت کنین.

1.انتخاب سطح درست

مهم‌ترین نکته‌ای باید حواستون بهش باشه اینه که چیزی که بهش گوش میدین تا حد زیادی براتون قابل درک باشه. منظورمون اینه که برای تقویت لیسنینگ فایل صوتی، پادکست یا ویدیویی رو انتخاب کنین که فقط کمی از سطح فعلیتون بالاتر باشه؛ یعنی 60 تا 80درصد اون مکالمه براتون قابل فهم باشه.

شاید بگین چرا باید چیزی رو گوش بدیم که 80 درصدش رو متوجه میشیم، نه؟ خب این یه مسئله‌ی خیلی ضروریه. اگه شما چیزی رو گوش بدین که بیشترش رو متوجه نمیشین، اون‌وقت کلی دغدغه‌ی لغت‌ها و ساختارهای جدید براتون به وجود میاد و در ناخودآگاهتون یه احساس منفی نسبت به ماهیت این تمرین‌ها شکل می‌گیره؛ شاید چندتایی کلمه اون لا به لا متوجه شین اما نمی‌تونین به هم ربطشون بدین و اون درک کلی که دنبالشیم اتفاق نمیافته.

این همون مشکلیه که بهش اشاره کردیم، فیلم‌ها و پادکست‌هایی که حسابی سطحشون بالاتره (یا حتی سطح‌بندی شده نیستن چون اهداف آموزشی ندارن) و بیشتر پیشرفتتون رو کند می‌کنن.

برای رسیدن به اون سطحی که بتونین بی‌دغدغه فیلم‌های زبان مقصدتون رو ببینین، باید یه نردبون برای رسیدن به اون سطح بسازین: با چیزی که میشناسین شروع کنین و پله به پله متریال شنیداریتون رو سخت‌ترش کنین.

2.چیزی که دوست دارین رو گوش کنین

خب، از مورد اول متوجه شدیم که باید محتوایی که انتخاب می‌کنیم سطحی نزدیک به سطح دانش زبانیمون داشته باشه؛ حالا باید تصمیم بگیرین با چه نوع محتوایی می‌خواین کار کنین. ایده‌آلمون اینه که محتوایی که قراره باهاش تمرین کنیم برامون جالب باشه یا یه‌جورایی به شخصیتمون مربوط باشه.

این موضوع از این نظر اهمیت داره که متریال‌های آموزشی جالب و مرتبط با شخص، یادگیری رو لذت‌بخش می‌کنه. لذت‌بخش بودن تمرین‌های لیسنینگ باعث میشه شما برای تداوم و ادامه‌ی اونها باانگیزه و مصمم باشین. در واقع می‌خوایم بگیم، باید حسابی روی این که چه موضوع و منبعی رو برای این تمرینات انتخاب کنین، حساسیت به خرج بدین. صرفاً به خاطر این که درس جدید کتابتون یه دیالوگ در مورد فرودگاه یا خرید داره، مجبور نیستین تمام تمریناتتون رو با همون موضوع پیش ببرین. گزینشی عمل کنین و مطمئن شین بیشتر تمریناتتون موضوعاتی دارن که واستون جذاب و جالبه.

3.تصویر کلی رو ببینین و جزییات رو بذارین کنار

از بین همه‌ی مهارت‌های یادگیری زبان، لیسنینگ به تمرکز بیشتری نیاز داره. چون اگه تمام تمرکزتون روی اون فایل صوتی نباشه، ممکنه "پیام اصلی" اون دیالوگ رو از دست بدین. یه مشکل اساسی هم اینه که اغلب فرصت دوباره‌ای نیست تا برگردین عقب و دوباره اون یه تیکه رو گوش کنین، در زندگی واقعی باید از آدمی که رو به روتونه بخواین حرفش رو تکرار کنه (همین می‌تونه حتی باعث استرس بیشتر بشه).

به همین دلیل، خیلی حیاتیه که با یک دید کلی به ماهیت لیسنینگ نگاه کنین و نذارین تک کلمه‌ها تمرکزتون رو به هم بزنن. به مفهوم و درک کلی بها بدین، چون اغلب چندتا کلیدواژه کنار هم چیده میشن که شاید شما معنی چندتا از کلمات کناری و بینشون رو متوجه نشین، ولی همون چندتا باعث میشن منظور کلی اون بخش رو درک و "پیام اصلی" رو دریافت کنین (اینجا باز مهمه توجه داشته باشین ما داریم از منبعی حرف میزنیم که سطحش فقط کمی از سطح زبانی ما بالاتره).

پس وقتی معنی کلمه‌ای رو متوجه نشدین، ذهنتون رو درگیر اون تک کلمه نکنین و نترسین، تمرکزتون رو حفظ کنین، با آرامش به ادامه‌ی لیسنینگ گوش بدین و بذارین اون تصویر کلی تو ذهنتون شکل بگیره.

4.چندین بار و با سرعت‌های مختلف گوش بدین

اگه همه‌ی زبان‌آموزهای سطح پایه در زبان‌های مختلف، روی یه چیز توافق داشته باشن، اون "سریع حرف زدن" نِیتیوهاست!

کسایی که زبان مقصد شما، زبان مادریشون محسوب میشه، در حالت عادی به حدی سریع و روان حرف می‌زنن که تجزیه و شکستن و بخش به بخش فهمیدنش برای زبان‌آموز سخت و زمان‌بره. گاهی ممکنه این مشکل رو در فایلی که متناسب با سطحتون انتخاب کردین هم داشته باشین (مکالمه‌ای که کلمات و ساختارهاش رو میشناسین و صرفاً سرعت حرف زدن نِیتیو مانع درک شماست). برای این که متوجه حرف‌های اون فرد نیتیو بشین نمی‌تونین یهو با همون سرعت بالا، متوجه دیالوگ بشین. سرعت، دقیقاً مثل دایره‌ی لغات، نقش خیلی مهمی در مهارت لیسنینگ داره؛ پس طبق مورد اولی که داشتیم،اینجا هم باید اول با سرعت‌های پایین‌تر شروع کنین و کم کم، سرعت رو بالاتر ببرین.

واسه این مسئله چندتا راهکار داریم:

-اگه با یه نِیتیو حرف میزنین، می‌تونین خیلی مودبانه ازشون درخواست کنین که شمرده‌تر حرف بزنن، یا یه سری جزییات رو براتون آروم‌تر، تکرار کنن.

-وقتی به یه فایل صوتی گوش می‌کنین، می‌تونین با سرعت‌های مختلفی بهش گوش بدین. از سرعت 0.25 برابر یا 0.5 برابر شروع کنین. روی اکثر پلیرها و گوشی‌‌های تلفن همراه این قابلیت وجود داره.

روش دوم راه حل خیلی مفیدی برای بهبود مهارت لیسنینگه. فایلتون رو با سرعت مناسب پخش کنین، تا بتونین متوجه شین. چندین بار با همون سرعت پایین بهش گوش بدین و به تدریج سرعتش رو بالاتر ببرین تا بالاخره، بتونین با سرعت اصلی بهش گوش بدین.

5.نوت برداری فراموش نشه!

ممکنه برای خیلی‌ها لیسنینگ، در مقایسه با اسپیکینگ و رایتینگ، یه تمرین منفعل به نظر بیاد، میگن: "خب کاری که لازم نیست بکنیم، گوش میدیم، فایل پخش میشه، تا حالا ببینیم کدوم بخش و چی رو میشنویم." اگه می‌خواین واقعاً مهارت لیسنینگتون پیشرفت کنی این طرز فکر رو به طور کامل بذارین کنار.

خودتون باید از لیسنینگ یه تمرین اکیتو بسازین. یه زبان‌آموز جدی، وقتی یه فایل صوتی رو گوش میده، قلم و کاغذش رو فراموش نمی‌کنه. اگه تمرین لیسنینگ، تمرین فعالی نباشه، اطلاعات کمتری دریافت می‌کنین و حتی همون چیزایی که درست شنیدین هم از ذهنتون میره. به علاوه نوت برداری حین لیسنینگ مهارت کلی زبانیتون رو بالا میبره.

اما لازمه کاغذ رو با هرچیزی که به گوشمون رسید سیاه کنیم؟ نه، به هیچ وجه. چیزایی که باید روی کاغذ بیارین می‌تونه اینا باشه:

-موضوع لیسنینگ رو بنویسین.

-اگه چند فرد در مکالمه هستن، اسم‌هاشون رو بنویسین یا یه جوری لیبِل گذاریشون کنین (مثلا نفر اول، نفر دوم).

-نکات مهم و کلیدی دیالوگ هر شخص رو به شکل چندتا کلمه روی کاغذ بیارین، نیازی نیست جمله‌ی کامل رو بنویسین؛ کلماتی رو بنویسین که جمله‌ی کامل رو تو ذهنتون بیاره.

-اگه کلمه‌ای چندین بار در دیالوگ تکرار میشه و معنیش رو نمی‌دونین، یه گوشه یادداشتش کنین تا بعد سر فرصت معنیشو پیدا کنین.

-اگه کلمه یا اصطلاحی براتون جالبه، اون رو هم می‌تونین یه گوشه یادداشت کنین تا توی مکالمات خودتون و اسپیکینگ ازش استفاده کنین.

البته فقط و فقط با تمرین و تکراره که این نکات مهم در نوت برداری براتون عادت میشه. نوت برداری اشتیاقتون رو برای تمرین لیسنینگ بیشتر می‌کنه و با نظم دادن به این تمرین، بهره‌وری رو هم افزایش میده.

6.روتین ثابتی نداشته باشین

ایجاد تنوع و تغییر روتین همیشگی، اشتیاق و علاقه‌تون رو برای ادامه دادن یه تمرین بیشتر می‌کنه. برای موفقیت در طولانی مدت، لازمه که با کارهای مختلفی خودتون رو به چالش بکشین و نذارین لیسنینگ براتون یه کار تکراری و خسته کننه بشه.

باید این موضوع رو یه کم بیشتر باز کنیم؛ فرض کنین شما هر روز (بله تمرین لیسنینگ باید هر روزه باشه، نه حتما روزی 1 ساعت یا نیم ساعت، حتی اگه 10 دقیقه باشه، باید هر روزاتفاق بیافته) پشت میزتون میشین و به پادکست یا فایل صوتیتون گوش میدین. بیاین این ریتم یکنواخت رو به هم بزنین، زمان ها و فضاهای جدیدی رو برای تمرین لیسنینگ امتحان کنین:

-یه بار وقتی که متن (ترنسکریپت) فایل صوتی جلوتونه بهش گوش بدین.

-وقتی کارای روزمره مثل مرتب کردن تخت و کارای مشابه رو انجام میدین.

-تو مسیر کار یا در حین پیاده‌روی.

-با یه موسیقی محو در پس زمینه.

و ...

تعداد زیادی از حالات‌های مختلف رو امتحان کنین و بعد یه سری از اونها رو که براتون خوشایندتره انتخاب کنین. اینجا می‌تونین یه نظمی بینشون برقرار کنین و روز خاصی رو به هرکدوم اختصاص بدین.

7.صبور باشین

این مسئله اغلب برای زبان‌آموزهایی که قوی‌تر هستند مشکل‌تره؛ چون به سرعت در حال یادگیری هستن و روی مهارت‌های دیگه با تمرین و تکرار می‌تونین به نسبت سریع‌تر به نتیجه‌ی دلخواهشون برسن و خب انتظار دارن در مورد مهارت لیسنینگ هم همین اتفاق رخ بده، و البته همچین خبری نیست!

مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد تقویت مهارت لیسنینگ می‌تونیم بهتون بگیم اینه:

 صبور باشین.

مهارت‌ لیسنینگ، مثل هر چیز خوب دیگه‌ای تو این دنیا، به آسونی به دست نمیاد، نیاز به صرف زمان و گام‌های کوچیک و پیوسته داره. پیشرفت این مهارت به عوامل زیادی (مثل زمانی که براش صرف می‌کنین، تعداد فایل‌های صوتی که گوش میدین و دایره‌ی لغات) بستگی داره و هیچ میانبری براش وجود نداره.

تنها راه برای سریع‌تر کردن این فرآیند "مداومت" و "ثبات" شماست. هر روز تمرین کنین، متریال‌های آموزشیتون رو تغییر بدین (پادکست، ویدیو، فایل صوتی یک مکالمه و...)، حین گوش دادن فعال باشین و نوت برداری کنین و همه‌ی این هارو در یک ریتم متنوع وارد زندگی روزمره‌تون کنین.

اگه مصمم باشین و تمرین لیسنینگ رو با در نظر داشتن موارد بالا، برای چند ماه ادامه بدین، پیشرفتتون رو کاملاً حس می‌کنین و متوجه رشد مهارت لیسنینگتون میشین. اگه به اندازه‌ی کافی صبور نباشین و نتونین این نکات رو اجرایی کنین، سرعت رشد این مهارت براتون خیلی کم میشه (اگه اصلاً پیشرفتی اتفاق بیافته).

فراموش نکنین استاد شدن در این مهارت مهم و حیاتی اول از همه نیازمند تصمیم جدی از جانب شماست.